1995 жылдың 30 тамызы – Қазақстан тарихындағы тағдырлы белес. Сол күні бүкілхалықтық референдум арқылы қабылданған жаңа Конституция – еліміздің тәуелсіздік жолындағы саяси, экономикалық және құқықтық даму бағытын айқындаған басты құжатқа айналды. Биыл осы Ата Заңымыздың қабылданғанына 30 жыл толып отыр.
Тарихи алғышарттар
Тәуелсіздіктің алғашқы жылдары еліміз күрделі саяси-экономикалық сынақтарды бастан өткерді. Кеңестік жүйеден нарықтық қатынастарға, демократиялық басқару үлгісіне өту үшін берік құқықтық негіз қажет еді. 1993 жылғы алғашқы Конституция бұл міндетті толық орындай алмады. Сондықтан, 1995 жылы ел Президентінің бастамасымен бүкілхалықтық талқылаудан өткен жаңа Конституция қабылданды. Оның мақсаты – құқықтық мемлекет құру, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау, мемлекеттік биліктің біртұтастығы мен тұрақтылығын қамтамасыз ету еді.
Негізгі қағидаттар
Ата Заңымыздың кіріспесінде: «Біз, ортақ тарихи тағдыр біріктірген Қазақстан халқы…» деп басталуы – еліміздегі ең басты құндылық – халық бірлігін айқындайды. Конституцияның басты қағидалары – халық егемендігі, азаматтардың теңдігі, биліктің заң шығарушы, атқарушы және сот тармақтарына бөлінуі, құқықтар мен бостандықтардың кепілдігі, мемлекеттік тұтастық пен тәуелсіздік.
30 жылдық өзгерістер мен жетістіктер
Үш онжылдықта Конституция еліміздің барлық реформаларының құқықтық тірегіне айналды. Экономикалық жаңғыру, саяси тұрақтылық, халықаралық бедел – бәрі осы іргетасқа сүйенді. 1998, 2007, 2011, 2017 және 2022 жылдары енгізілген өзгерістердің ішінде соңғы референдум арқылы Президенттің өкілеттік мерзімінің қысқаруы, Конституциялық соттың қайта құрылуы, жер мен табиғи ресурстардың халық меншігі ретінде бекітілуі – демократиялық дамудың айқын көрінісі болды.
Қаражалдағы даму қадамдары
Ата Заңның бекем негізінде Қаражал қаласы да тұрақты дамудың жолына түсті. Соңғы жылдары қалада тұрғын үйлер жаңғыртылып, орталық көшелер жөнделді. Мектептерде заманауи оқу кабинеттері ашылып, балалардың сапалы білім алуына жағдай жасалды. Қала саябағында жаңа демалыс алаңы мен спорттық ойын алаңдары бой көтерді. Инженерлік инфрақұрылым жаңартылып, бірнеше шағынаудандарға таза ауызсу тарту жұмыстары аяқталды.
Мәдениет пен спорт саласында да өзгерістер бар: Жастар орталығында түрлі үйірмелер ашылып, «Қаражал күні» мерекесі аясында спорттық турнирлер мен өнер байқаулары ұйымдастырылуда. Бұл – Конституция бекіткен азаматтық құқықтар мен мәдени еркіндіктің нақты жемісі.
Жаңарған Конституция – жаңарған Қаражал
2022 жылғы конституциялық реформалардан кейін жергілікті басқару жүйесінде тұрғындардың пікірі ескерілетін жаңа тетіктер енгізілді. Қаражалдықтар қоғамдық тыңдауларға қатысып, қала өміріне қатысты ұсыныстарын еркін білдіруде. Бұл – Ата Заңның демократиялық қағидаларының өміршеңдігін дәлелдейді.
Отыз жыл бойы Конституция – Қаражалдың өсіп-өркендеуінің, тұрақтылығы мен бірлігінің кепілі болып келеді. Биылғы мерейтой – өткенге тағзым етіп, болашаққа сеніммен қарау мерекесі. Ата Заңды қастерлеу – туған қаламыздың жарқын болашағын қорғау.
Аманкелді АҚШАЛ